Hãy nói không với THUỐC LÁ
Bạn có hút thuốc không? Bạn có
biêt trong thuốc lá có bao nhiêu
chât độc không?
Xin thưa!
Hàng năm thuốc lá, thuốc lào
giết hại hàng triệu người trên
thế giới. Hút thuốc là nguyên
nhân gây bệnh và tử vong có
thể tránh được. Những năm
gần đây người ta ngày càng
hiểu rõ các tác hại của hút
thuốc lá, thuốc lào (gọi tắt là
thuốc lá).
I. Thành phần, độc tính của
thuốc lá
Trong khói thuốc lá chứa hơn
4000 loại hoá chất. Trong đó có
hơn 200 loại có hại cho sức
khoẻ, bao gồm chất gây nghiện
và các chất gây độc. Người ta
chia ra 4 nhóm chính:
1. Nicotine:
Nicôtine là một chất không màu,
chuyển thành màu nâu khi cháy
và có mùi thuốc khi tiếp xúc với
không khí. nicôtine được hấp
thụ qua da, miệng và niêm mạc
mũi hoặc hít vào phổi. Người
hút thuốc trung bình đưa vào
cơ thể 1 đến 2 mg nicôtin mỗi
điếu thuốc hút. Hút thuốc lá
đưa nicôtin một cách nhanh
chóng đến não, trong vòng 10
giây sau khi hít vào.
Cơ quan Kiểm soát Dược và
thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) xếp
nicôtin vào nhóm các chất có
tính chất dược lý gây nghiện
chủ yếu, tương tự như các chất
ma tuý Heroin và Cocain. Tác
dụng gây nghiện của nicôtin
chủ yếu là trên hệ thần kinh
trung ương với sự có mặt của
các thụ thể nicotine trên các
cấu trúc não. Chất alcaloide này
tác động lên các thụ thể ở hệ
thống thần kinh với chất dẫn
truyền thần kinh dopamine.
Dopamin là một hoá chất chính
trong não điều chỉnh mong
muốn sử dụng các chất gây
nghiện, gây bài tiết adrenaline
(nhịp tim nhanh, co mạch ngoại
vi, ức chế co bóp và chế tiết
dịch vị dạ dày). Tuy nhiên trong
cơ thể nicôtin sẽ nhanh chóng
được chuyển hóa thành cotinin
và thải trừ ra nước tiểu.
2. Monoxit carbon (khí CO)
Khí CO có nồng độ cao trong
khói thuốc lá và sẽ được hấp
thụ vào máu, gắn với
hemoglobine với ái lực mạnh
hơn 20 lần oxy. Với người hút
trung bình 1 bao thuốc mỗi
ngày thì hàm lượng
hemoglobine khử có thể tới
7-8%. Sự tăng hemoglobine khử
làm chuyển dịch đường cong
phân tách oxy-hemoglobin dẫn
đến giảm lượng oxy chuyển
đến tổ chức gây thiếu máu tổ
chức và có lẽ góp phần hình
thành các mảng xơ vữa động
mạch.
3. Các phân tử nhỏ trong khói
thuốc lá
Khói thuốc lá chứa nhiều chất
kích thích dạng khí hoặc dạng
hạt nhỏ. Các chất kích thích này
gây nên các thay đổi cấu trúc
của niêm mạc phế quản dẫn
đến tăng sinh các tuyến phế
quản, các tế bào tiết nhầy và
làm mất các tế bào có lông
chuyển. Các thay đổi này làm
tăng tiết nhày và giảm hiệu quả
thanh lọc của thảm nhày-lông
chuyển. Phần lớn các thay đổi
này có thể hồi phục được khi
ngừng hút thuốc.
4. Các chất gây ung thư
Trong khói thuốc lá có trên 40
chất trong số đó gồm cả các
hợp chất thơm có vòng đóng
như Benzopyrene có tính chất
gây ung thư. Các hoá chất này
tác động lên tế bào bề mặt của
đường hô hấp gây nên tình
trạng viêm mạn tính, phá huỷ
tổ chức, biến đổi tế bào dẫn
đến dị sản, loạn sản rồi ác tính
hoá.
5. Định nghĩa khói thuốc
Có 3 kiểu khói thuốc: dòng khói
chính, dòng khói phụ và khói
thuốc môi trường. Dòng khói
chính (MS) là dòng khói do
người hút thuốc hít vào. Đó là
luồng khí đi qua gốc của điếu
thuốc. Dòng khói phụ (SS) là
khói thuốc từ đầu điếu thuốc
đang cháy toả ra vào không
khí, nó không bao gồm phần
khói thuốc do người hút thở ra.
Khoảng 80% điếu thuốc là cháy
bỏ đi. Khói thuốc môi trường
(ETS) là hỗn hợp của dòng phói
phụ và khói thở ra của dòng
khói chính cũng như các chất
tạp nhiễm khuếch tán qua giấy
quấn thuốc lá và đầu điếu
thuốc giữa các lần hút
ETS rất giống với MS: nó bao
gồm hơn 3.800 loại hoá chất.
Điều đáng ngạc nhiên là SS có
nhiều hỗn hợp gây ung thư
mạnh hơn MS. Điều này là bởi vì
SS thường bị tạp nhiễm hơn MS.
SS cũng khác với MS ở chỗ các
sản phẩm độc có thể tồn tại
dưới dạng khác ví dụ nicotine
chủ yếu ở dạng hạt rắn trong
khói dòng chính, nhưng lại ở
dạng khí trong khói thuốc môi
trường
Kích thước các hạt phân tử rất
khác nhau ở các loại khói thuốc
khác nhau. Kích thuớc các phân
tử rắn dao động trong khoảng
từ 0,1-1 micromet trong dòng
khói chính, nhưng từ 0,01-1
micromet trong dòng khói phụ.
Khi dòng khói phụ bị pha loãng
hơn thì kích thước các hạt trở
nên nhỏ hơn. Vì kích thước các
hạt trong dòng khói phụ nhỏ
hơn nên nó vào sâu hơn trong
tổ chức phổi. (Theo như định
nghĩa thì kích thước các hạt
trong môi trường khói thuốc
cũng nhỏ hơn trong dòng khói
chính).
II. Các nguy cơ gây bệnh của
hút thuốc lá
Vai trò gây bệnh của hút thuốc
đã được chứng minh qua nhiều
nghiên cứu trên thế giới cũng
như ở nước ta. Hút 01 điếu
thuốc tức là đã tự mình làm
mất đi 5,5 phút cuộc sống. Tuổi
thọ trung bình của người hút
thuốc ngắn hơn so với người
không hút thuốc từ 05 đến 08
năm. Hút thuốc làm tăng tỷ lệ tử
vong từ 30 đến 80%, chủ yếu
là do các bệnh ung thư (ung
thư phổi), bệnh phổi tắc nghẽn
mãn tính, các bệnh tim mạch….
Mức độ tăng nguy cơ phụ thuộc
vào tuổi bắt đầu hút (hút thuốc
càng sớm thì nguy cơ càng cao),
số lượng thuốc hút trung bình
với đơn vị là bao/năm tính
bằng cách lấy số bao thuốc hút
trung bình hàng ngày nhân với
số năm hút (số lượng thuốc hút
bao/năm càng lớn thì nguy cơ
càng cao) và thời gian hút càng
dài thì nguy cơ cũng càng lớn.
